Νόστος, Νοσταλγία, Νόστιμος

Η Νοσταλγία, είναι πόνος (άλγος). Αυτό είναι το δεύτερο συνθετικό, το πρώτο είναι ο νόστος, τί είναι όμως ο νόστος;

From the o-grade of Proto-Indo-European *nes- (“to return home”) + -τος (-tos). See νέομαι (néomai, “to go or come back”).

... και για τους Έλληνες η έννοια της επιστροφής είχε πρωτίστως την έννοια της επιστροφής στην πατρίδα (αφού ήταν γνωστοί αποικιστές), αλλά και την έννοια της επιστροφής στα χρόνια της νιότης.

Απόδειξη ότι από το νόστος βγαίνει και το νόστιμος. Η αίσθηση της γεύσης λένε οι ειδικοί είναι αυτή που έχει την ισχυρότερη σύνδεση με την μνήμη. Κάτι είναι νόστιμο, όταν σε ταξιδεύει σε κάτι που έχεις γευτεί στο παρελθόν. Αν αυτό το σπάνιο το γεύεσαι κάθε μέρα θα πάψει να είναι τόσο "νόστιμο" και θα αναζητάς κάτι άλλο.

September, Seven, Επτά, Σεπτέμβριος

Το Αγγλικό September έρχεται από τα παλαιά Αγγλικά, και αυτό από τα παλαιά Γαλλικά Septembre, από τα Λατινικά September, 7ος μήνας δηλαδή, του Παλιού Ρωμαϊκού ημερολογίου, από το Λατ. Septem. Μέχρι την αναδιάρθρωση του ημερολογίου από τον Ιούλιο Καίσαρα το 45 π.Χ. ο Σπετέμβριος είχε 29 ημέρες.

Η ΠΙΕ ρίζα που αναπαράγουν οι ετυμολόγοι είναι η *septḿ̥ με συγγενειες στα Σανσκριτικά सप्तन् (saptán), Αρχαία ἑπτά, Παλαιά Αγγλικά seofon και Παλαιά Εκκλησιαστικά Σλαβονικά седмь (Σεντμί).

Ο πίνακας "Οχότινο, Σεπτέμβριος" είναι του Κονσταντίν Κορόβιν από το 1915.

Body

Body, που στα αγγλικά χρησιμοποιείται με την έννοια του σώματος, είτε ζωντανού είτε το κουφάρι.

Eννοούν είτε το σύνολο της σκελετοδομής του ανθρώπου με "σάρκα και οστά" (σε αντίθεση με την ψυχή), είτε το κυρίως σώμα χωρίς τα μέλη και το κεφάλι.

Επίσης ένα "σώμα" στη φυσική, ή το τρισδιάστατο αντικείμενο στην γεωμετρία, μία υλική υπόσταση δηλαδή σε αυτές τις περιπτώσεις.

Μπορεί να εννοούν επίσης ένα λογικό σύνολο, πχ το σώμα των προσκόπων, ή το corpus, το σύνολο ενός συγγράμματος. Στο τέλος επίσης με η λέξη body είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του κρασιού στην γευσιγνωσία.

Η λέξη υπήρχε στα Παλαιά Γερμανικά ως botah, με άγνωστη καταγωγή, και έχει πλέον τεθεί σε αχρηστία. Οι Γερμανοί σήμερα λένε Leib (από το ζωή) και Körper (από το Λατινικό Corpus).

Στην εικόνα η Αφροδίτη της Μήλου, πλάστηκε στα ταραγμένα ελληνιστικά χρόνια, κατά πάσα πιθανότητα από τον γλύπτη Αγήσανδρο ή Αλέξανδρο, γιο του Μηνίδη από την Αντιόχεια του Μαιάνδρου. Το μισό όνομά του αναφερόταν στη βάση του γλυπτού όπου απέμενε χαραγμένη η φράση ...ΝΔΡΟΣ ΜΗΝΙΔΟΥ ΑΝΤΙΟΧΕΥΣ ΑΠΟ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ ΕΠΟΙΗΣΕ.

(Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο #AlamoWords -11 στις 6 Σεπτεμβρίου του 2018)

Χελμός, Έρουλοι, Έλουροι, Heruli, Heluri.

Ο Χελμός είναι ένα ετυμολογικό παζλ που δεν φαίνεται να έχει λύση. Η λέξη δεν είναι Ελληνική, δεν υπακούει στους Ελληνικούς κανόνες μορφοποίησης αλλά ούτε και στους Αρβανίτικους ή Σλαβικούς που συνήθως προτείνουν.

Αντίθετα μια Γοτθική ή Ερουλική προέλευση της λέξης ενώ έχει προταθεί δεν έχει ερευνηθεί. Οι Γότθοι είναι πιθανοί ονοματοδότες καθώς περάσαν από την περιοχή. Οι Έρουλοι τώρα είναι και η δικιά μου πρόταση.

Οι Έρουλοι θεωρούνται Σκύθες, ή Γότθοι και έχουν την προέλευσή τους είτε στη σημερινή Σουηδία είτε Βορείως της Αζοφικής. Υπάρχει περίπτωση να είναι οι ίδιοι και στις δύο περιπτώσεις ή να μιλάμε για εντελώς διαφορετικούς λαούς. Προσωπικά πιστεύω η πατρίδα τους ήταν η Σουηδία και απλώς επειδή ήρθαν σε επαφή με την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μέσω της Αζοφικής (είναι γνωστό ότι υπήρχε εμπόριο με τους Γότθους και αργότερα Βίκινγκ της Σκανδιναβίας μέσω των μεγάλων ποταμών που εκβάλουν στην Βαλτική και την Μαύρη Θάλασσα) υπάρχει και η παρανόηση αυτή.


Το 264 κάνουν καταστροφικές επιδρομές στην Λήμνο, Σκύρο, Αθήνα, Κόρινθο, Άργος και Σπάρτη, όπου και στην Πελοπόννησο φαίνεται να σταματά η καταστροφική τους πορεία. Εγκαθιδρύονται και ηττούνται στους επεκτατικούς τους πολέμους τα επόμενα χρόνια από τους Ρωμαίους και στον Νέστο και στην Ναϊσσό (Νίκαια), ενώ φαίνεται να συνεχίζουν να υπάρχουν σε 2 κέντρα, στο σημερινό Βελιγράδι και την Πελοπόννησο.

Υπηρετούν μάλιστα και τα Βυζαντινά στρατεύματα την εποχή του Ιουστινιανού. Άλλοτε πάλι εμφανίζονται σαν εχθροί. Το σίγουρο είναι ότι έχουν συνεχόμενη παρουσία για 3 αιώνες τουλάχιστον. Παίρνουν μέρος σε διάφορους πολέμους με τελευταία εμφάνισή τους στην Βυζαντινή ιστορία (αν δεν κάνω λάθος) σαν προσωπική φρουρά του Βελισάριου.

Ενώ οι περισσότεροι τους αναφέρουν σαν "Έρουλοι" (Heruli), υπάρχει και ο αναγραμματισμός τους, και αναφέρονται ως "Έλουροι" (Heluri) από τον Δέξιππο.

Τα πρώτο-Γερμανικά, σαν γλώσσα, δεν σώζονται. Ανασκευάζεται όμως μια γλώσσα όμως από τους Γλωσσολόγους που φαίνεται να μιλιόταν περίπου τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ταυτίζεται δηλαδή ο χρονικός ορίζοντας με την άφιξη των Έρουλων / Έλουρων στον Ελλαδικό χώρο. Αν δηλαδή δεχτούμε ότι ήταν τελικά Γότθοι / Γερμανικό φύλλο αντί για Σκύθες, τότε αυτές οι λεκτικές υποθέσεις των πρωτο-Γερμανικών δεν πρέπει να είναι μακριά από την γλώσσα που μιλούσαν οι Έρουλοι. Εξηγεί μάλιστα πως τα Γερμανικά σε ορισμένες περιπτώσεις παρακάμπτουν την Λατινική και μοιάζουν να έχουν απ' ευθείας σύνδεση με λεκτικές ρίζες Ελληνικής προέλευσης. Είναι κάτι που δεν δέχονται ή δεν θέλουν να λάβουν υπ' όψιν τους αρκετοί γλωσσολόγοι, σταματώντας συχνά την έρευνά τους για τις Γερμανογενείς γλώσσες στα Λατινικά. Ευτυχώς τελευταία το κλίμα ανατρέπεται και έστω μαζί με άλλες ετερόχρονες πηγές (Λιθουανικά, Σλαβικά, Αλβανικά) αναφέρεται συχνά και η Ελληνική, σαν συγγενική προέλευση των ΙνδοΕυρωπαϊκών γλωσσών.

Σε αυτή τη φτιαχτή γλώσσα λοιπόν, η ρίζα *kel- δίνει την πρωτο-Γερμανική λέξη *helmaz, που σημαίνει κάλυμμα, κορυφή, κεφαλή. Από εκεί προέρχεται η σημερινή Αγγλική λέξη helmet αλλά και hill. Η ίδια ρίζα έχει δώσει στα Ελληνικά τις λέξεις κάλυμμα, καλύπτω, Καλυψώ, καλύβη, κέλυφος, κολεός (προστατευτικό κάλυμμα σπαθιού).

Αν τώρα πάρουμε ότι οι Heruli ονομάζονταν και Hel-uri, πιθανότατα να ονόμασαν αυτοί τα Αροάνια Όρη, σε Χελμός, σαν τον τόπο κατοικίας τους (για 3 αιώνες περίπου), και διατηρείται ταυτόχρονα η σημασιολογική συνέχεια αλλά και η υπακοή στους Γερμανικούς κανόνες σχηματισμού λέξεων.

Οι φωτογραφίες είναι της Λουκρητίας Γαϊτάνη.

Κάμπος, Ζάντα και Ζαμπόν από Γάμπα

Πλέον οι φίλοι οδηγούν την ετυμολογική αναζήτησή μου, που με δικές τους ερωτήσεις με παρακινούν, και αυτό μου δίνει ιδιαίτερη χαρά. Υποσχέθηκα λοιπόν να κοιτάξω το κάμπος, αφού νόμιζα ότι είχα ξανα-ασχοληθεί, δεν φρόντισα τότε να το καταγράψω. Το αποτέλεσμα είναι ευτυχές αφού βρήκα επιπλέον συνδέσει που δεν γνώριζα.

Ο Κάμπος λοιπόν βγαίνει από το Λατ. Campus.

Ο De Vaan βρίσκει συγγένειες στα Ελληνικά το καμπή, στα Λιθουανικά το kampas "γωνία" αλλά και στα Γοτθικά hamfs "μεταλλαγμένο, κουτσό, στραβό". Θεωρεί την σύνδεση δεδομένη, και την ρίζα υποστρωματική δηλαδή ξένης προέλευσης στην ΙνδοΕυρωπαϊκή οικογένεια.

Ο Σαραντάκος αποκλείει κάπως βιαστικά την σχέση Campus με το Ελληνικό καμπή βασισμένος κυρίως στην νοηματική τους απόσταση. Όμως και στο Liddel-Scott και αλλού, το Ελληνικό καμπή δίδεται σαν εναλλακτική ετυμολογία.

Σε όλα τα λεξικά που έψαξα όμως, η πρώτη σημασία που δίδεται για το αρχαίο καμπή δεν είναι η "κυρτότητα", αλλά στροφή ποταμιού και κατ' επέκταση δρόμου, και αργότερα του ιπποδρόμου. Που θα βρει κανείς ποτάμια που στρίβουν μια δεξιά μια αριστερά, παρά στους κάμπους.

Έτσι στα Λατινικά η πρώτη σημασία του Campus είναι αυτή του πεδίου, πρωτίστως προς καλλιέργεια και αργότερα προς ασκήσεις στρατού ή μάχης. Συμφωνεί σε αυτό ο Σαραντάκος. Έχουμε λοιπόν το Campus Martius όπου έκανε ασκήσεις ο στρατός της Ρώμης, από εκεί το Champ de Mars στο Παρίσι και το Πεδίο του Άρεως στην Αθήνα.

Από την δεύτερη αυτή σημασία βγήκε το Λατ. campio / campionem "μαχητής, μονομάχος" και από εκεί στα Γαλλικά και Αγγλικά Champion με στρατιωτική έννοια στην αρχή, και αθλητική στη συνέχεια. Επίσης το Λατ. campagna και Γαλλικό campagne με την έννοια της στρατιωτικής εκστρατείας. Από εκεί έρχεται το Αγγλικό Campaign, απ' όπου πιθανότατα πήραμε τον όρο καμπάνια (διαφημιστική, πολιτική κλπ).  Υπάρχει και το Camp όπου ήταν στην αρχή η στρατοπέδευση και αργότερα με την σημερινή γενικότερη έννοια της κατασκήνωσης, και του κάμπινγκ.

Από την πρωταρχική σημασία των λατινικών, έρχεται η περιοχή Καμπανία στη Νάπολη (από εκεί μας έρχεται η καμπάνα και το καμπαναριό) και Champagne στη Γαλλία, απ' όπου προέρχεται και η περίφημη Σαμπάνια. Υπάρχει και η Ελληνική Καμπανία που ήταν η περιοχή στο Ρουμλούκι, δεν γνωρίζω όμως την αρχαιότητα αυτής της ονομασίας και μένει να το ψάξω στο μέλλον.

Από την καμπή, που είναι καμπά στα Δωρικά πέρασε και σαν gamba στα Λατινικά, απ' όπου το ξαναπήραμε σαν δάνειο για να περιγράψουμε την γάμπα.

Από το Λατ. gamba βγαίνει το Γαλλικό jante, απ' όπου έχουμε την "ζάντα", αλλά και το Jambon (χαμόν στα Ισπανικά, ζαμπόν στα γαλλικά), απ' όπου και πήραμε τη λέξη ζαμπόν. Τη λέξη αυτή την πήραν οι Γάλλοι από τη δημώδες Λατινική cambire "κνήμη", από την gamba.

Η σύνδεση καμπή/καμπά με τo Λατινικό campus δεν είναι αποδεδειγμένη, όπως με το gamba, είναι όμως πολύ πιθανή.

Μια σημείωση ακόμα, αρχίζει ο κόσμος και χρησιμοποιεί τη λέξη campus για την Πανεπιστημιούπολη (Αμερικάνικης προέλευσης), την χρησιμοποιεί έτσι όμως, στο Λατινικό αλφάβητο, για να αποδοθεί φωνητικά κάμ-πους, και όχι κά-μπους που θα παρέπεμπε φυσικά στον κάμπο.



Πηγές:
https://www.etymonline.com/word/campus#etymonline_v_644
https://lsj.gr/wiki/%CE%BA%CE%AC%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%82
https://lsj.gr/wiki/%CE%BA%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%AE
https://sarantakos.wordpress.com/2014/10/22/campus/
https://www.mixanitouxronou.gr/pos-i-lexis-zampon-ke-zanta-vgenoun-apo-ti-lexi-gampa-ti-schesi-echi-i-galliki-lexi-style-me-ton-archeoelliniko-stilo-pos-sindeete-o-koresmos-me-tous-kourous-ke-tis-kores/
https://www.news247.gr/sthles/skoufakia/zampon-akoma-mia-lexi-ellinikis-rizas.6615868.html