Γάτα, Γαλή, Cat

Το 13 είναι ο τυχερός μου αριθμός, αλλά για πολλούς ακριβώς το αντίθετο. Μια γάτα όμως έχει 7 ζωές (ή ψυχές) και μπορεί να αντεπεξέλθει στην ατυχία του 13. Για άλλους πάλι οι γάτες είναι γρουσουζιά, όπως και το 13, οι μαύρες και ειδικότερα αν περάσουν μπροστά σου. Για τους Άγγλους η γάτα έχει 9 ζωές και αυτό παρατηρείται (έχει καταγραφεί δηλαδή) από τον 16ο αιώνα.

Λοιπόν η Γάτα δεν είναι η γαλή, αφού στην αρχαιότητα οι Έλληνες δεν είχαν γάτες (ούτε οι Ρωμαίοι). Είχαν όμως νυφίτσες οικόσιτες για τα ποντίκια, τις μυλογαλές. Για τις νυφίτσες επικράτησε αυτός ο όρος πιθανότατα από τον μύθο του Αισώπου, για την Αφροδίτη και την γαλή νύφη (νυφίτσα). Παραθέτω:

Αισώπου Αφροδίτη και γαλή :
« Γαλῆ ἐρασθεῖσα νεανίσκου εὐπρεποῦς ηὔξατο τῇ Ἀφροδίτῃ ὅπως αὐτὴν μεταμορφώσῃ εἰς γυναῖκα. Καὶ ἡ θεὸς ἐλεήσασα αὐτῆς τὸ πάθος μετετύπωσεν αὐτὴν εἰς κόρην εὐειδῆ, καὶ οὕτως ὁ νεανίσκος θεασάμενος αὐτὴν καὶ ἐρασθεὶς οἴκαδε ὡς ἑαυτὸν ἀπήγαγε.
Καθημένων δὲ αὐτῶν ἐν τῷ θαλάμῳ, ἡ Ἀφροδίτη γνῶναι βουλομένη εἰ μεταβαλοῦσα τὸ σῶμα ἡ γαλῆ καὶ τὸν τρόπον ἤλλαξε, μῦν εἰς τὸ μέσον καθῆκεν. Ἡ δὲ ἐπιλαθομένη τῶν παρόντων ἐξαναστᾶσα ἀπὸ τῆς κοίτης τὸν μῦν ἐδίωκε καταφαγεῖν θέλουσα. Καὶ ἡ θεὸς ἀγανακτήσασα κατ᾿ αὐτῆς πάλιν αὐτὴν εἰς τὴν ἀρχαίαν φύσιν ἀποκατέστησεν.»

Έχει επικρατήσει δηλαδή ο επιθετικός προσδιορισμός της γαλής, όπως το νερό που ήταν "νεαρόν ύδωρ" (φρέσκο νερό, τρεχούμενο και πόσιμο), και το ποντίκι που ήταν "ποντικός μυς" (θαλασσινός ποντικός, ο φόβος κι ο τρόμος των καραβιών).

Αν όμως η γάτα δεν είναι η γαλή, τότε πια είναι;

Η γάτα (μέσω της Ελληνιστικής κοινής "κάττα"), αλλά και το αγγλικό cat, προέρχονται από το ύστερο Λατινικό catta, από το Λατινικό cattus. Πιθανή καταγωγή από το αρχαίο Αιγυπτιακό čaute, θηλυκό τού caus < tešau που είναι η αγριόγατα. Αν δεν είναι Αιγυπτιακής, είναι σίγουρα αφρικανικής καταγωγής (νουβικά Kadis, Βερβέρικα Kadiska αλλά και Αράβικα qitt). Οι Αιγύπτιοι είχαν οικόσιτες εξημερωμένες γάτες αποδεδειγμένα από το 2000 π.Χ., αν όχι πολύ παλιότερα.

Το Catus αντικατέστησε το Λατινικό feles, απ' όπου προέρχεται το Αγγλικό feline και το κάττα αντικατέστησε το (συγγενές στο feles) αἴλουρος.

Στην Ανατολική Κρήτη θα ακούσετε ακόμα να μιλάνε για "κάτη" (ο κάτης) και "κατσούλια". (Κατής είναι ο Τούρκος δικαστής).

Το παραπάνω άρθρο είχε πρωτοδημοσιευτεί στο AlamoWords, και ήταν το 13o μου άρθρο εκεί.

Ένα επιπρόσθετο στοιχείο που βρήκα από τότε είναι ο λόγος για τον οποίο δεν είχαμε οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι γάτες νωρίτερα. ΟΙ Αιγύπτιοι είχαν ιερές τις γάτες, και δεν επέτρεπαν την εξαγωγή τους. Είχαν μάλιστα ειδικό σώμα που έστελναν για να αναζητήσουν και να επιστρέψουν στην Αίγυπτο γάτες που πιθανόν είχαν κλαπεί ή εξαχθεί παρανόμως.