Η ετυμολογία και ιστορική πορεία της Αγγλικής λέξης είναι γνωστή: Almond από παλαιά Αγγλικά almond, almaund, από παλαιά Γαλλικά almande, amande, από δημώδης Λατ. *amendla, *amandula, από Λατ. amygdala, από αρχαία Ελληνικά ἀμυγδάλη (amugdálē)
Για την ετυμολογία της Ελληνικής λέξης, ο Beekes κατά το συνήθειό του προτείνει μία προ-ελληνική προέλευση, "τυπική περίπτωση" κατά την γνώμη του. Έχει όμως πια αποδειχθεί λάθος σε τόσες πολλές προ-ελληνικές προελεύσεις που αναγκαζόμαστε να κοιτάξουμε (και) αλλού.
Από την παγκόσμια βιβλιογραφία η μόνη εναλλακτική είναι του Blažek, που πιθανολογεί μία σημιτική σύνδεση. Είναι όμως τόσο ευφάνταστη που οι τυχαίες παρετυμολογίες που κυκλοφορούν μοιάζουν ακριβέστερες. Η λέξη που προτείνει χρησιμοποιείται στα Εβραϊκά για το αμύγδαλο με τόσο διαφορετικό τρόπο και η σύνδεση με επιπλέον σημιτική ρίζα για τον σχηματισμό miṯqadā, αγνοώντας ταυτόχρονα το "ά" κάνουν αυτή τη σύνδεση το λιγότερο προβληματική.
Στην Ελλάδα ο Κυριάκος Ἠ. Γεωργιάδης (γνώμων, Σέρρες) ετυμολογεί το αμύγδαλο από το αμύσσω και το δαλός εκ του δαίω (καίω).
Η τροπή των ουρανικών κ, γ, χ πριν από το ημίφωνο j είναι γνωστό ότι σχηματίζει σσ ή ττ. Αυτό προδίδει μια πρωτο-ελληνική (δηλαδή ελληνική), και όχι προ-ελληνική (δηλαδή μη-ελληνική, όπως προτείνει ο Beekes) μορφή αμύχ-jω (από το αμυχή). Η τροπή χ>γ δικαιολογείται από την παρουσία του δ στη νέα λέξη. Συμφωνώ λοιπόν με τον Γεωργιάδη, και θεωρώ το πρώτο συνθετικό σωστό, πιθανότατο, και ελλείψει άλλης σοβαρής πρότασης, ισχυρό διεκδικητή της ετυμολογίας του "αμυγδάλη" (που είναι ο καρπός στα αρχαία, το δέντρο είναι αμυγδαλή και πιθανότατα αυτό προέρχεται από τον καρπό και όχι το αντίθετο).
Για το δεύτερο συνθετικό έχω μια μικρή ένσταση.
Το δαίω δεν σημαίνει μόνο "καίω". Όντως το λεξικό του Σουΐδα δίνει τη λέξη δαλός (δάδα/πυρσός) το οποίο προέρχεται από το δάος < δαίω (καίω). Αυτή η προσέγγιση όμως μου μοιάζει ετεροχρονιστική, ταιριάζει με τη μοντέρνα μορφή της λέξης "αμύγδαλο" και όχι τόσο με τις αρχαίες μορφές "αμυγδάλη (amugdàle), ἀμύγδᾰλον (amúgdalon)
ἀμύγδᾰλος (amúgdalos)
ἀμυσγέλᾱ (amusgélā), ἀμυσγῠ́λᾱ (amusgúlā)".
Το δαίω όμως έχει και άλλη έννοια, αυτή του μερίζω, μοιράζω, χωρίζω, διαιρώ, σχίζω αλλά κατ' επέκταση και προσφέρω. Η μία έννοια του δαίω έχει ρίζα *daw (*δαϝιω (*dawiō) < *deh₂w- ενώ η άλλη έννοια έχει ρίζα *da (*deh₂-). Δεν αποκλείεται φυσικά να σχετίζονται.
Αυτή η δεύτερη έννοια όμως είναι που είναι πιο ευέλικτη σε σχηματισμούς λέξεων και νοημάτων / εννοιών, και αυτή θα προτιμήσω.
Έτσι το αμύγδαλο, αντί να σημαίνει "αυτό που σχίζει, ανοίγει για να φανεί το καμμένο", στη δεύτερη περίπτωση σημαίνει "αυτό που ανοίγει ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε αυτό που προσφέρει".
Αυτή είναι η πρότασή μου. Από αυτή τη δεύτερη έννοια του δαίω προέρχεται το δαίς (γεύμα, φαγητό, συμπόσιο, φαγοπότι), δαιτρός (αυτός που μοιράζει τις μερίδες, πχ κόβει το κρέας), δαίμων (και ευδαίμων, δεισιδαίμων, δαιμόνιος), δαίνυμι / δαΐζω (προσφέρω γεύμα / συμπόσιο) αλλά και δαίσις που είναι υποδιαίρεση χρόνου, κάποια περίοδος. Από εκεί το πρωτο-γερμανικό *tidi απ' όπου προέρχονται τα Αγγλικά tide και time.
Ενδιαφέρον ταξίδι το αμύγδαλο επιφυλάσσομαι για περισσότερες πληροφορίες καθώς τις αναζητώ και ο ίδιος.
Ο πίνακας ονομάζεται "Ανθισμένη αμυγδαλιά" (Ιταλικό τοπίο - Σικελία) / "Blossoming almond" (Italian landscape) c. 1901 και είναι του Τίβανταρ Τσόντβαρι Κόστκα / Csontváry Kosztka Tivadar 🇭🇺 (5 Ιουλίου 1853 - 20 Ιουνίου 1919). (Ούγγρος ζωγράφος της Αβαντ Γκαρντ. Από πολλούς θεωρείται μετα-ιμπρεσιονιστής ή εξπρεσιονιστής. Ήταν όμως αυτοδίδακτος και δεν είναι εύκολο να καταταγεί σε μια σχολή.
Πολύ ενδιαφέρον ζωγράφος, ταξίδεψε γενικότερα τη Μεσόγειο και οι περισσότεροι πίνακές του φυλάσσονται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουγγαρίας στη Βουδαπέστη και στο Μουσείο Τσόντβαρι στο Πετς.)
Ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται στο Ottó Herman Museum, στο Miskolc.
No comments:
Post a Comment